Đáng lẽ tôi không nên viết về vấn đề này, dù biết rằng có cố gắng kéo dài thì cũng chỉ dài độ một trang là cùng. Vợ và mấy đứa con tôi luôn luôn phát biểu: bố biết gì về computer mà nói. Còn với các bạn trong ngành công nghệ thông tin thì đây là việc đã giải quyết từ lâu rồi. Nhiều năm trước đây, các bạn rất hãnh diện thông báo là chuẩn Việt Nam đã được chấp nhận là một phần trong hệ thống chuẩn quốc tế của máy tính. Bộ Công nghệ Môi Trường của Nhà nước Việt Nam cũng đã quyết định bộ mẫu chữ ABC là chuẩn của Việt Nam ít nhất là 5 năm về trước. Báo Nhân Dân Điện tử và các loại báo khác trên mạng cũng đã xuất hiện trên mạng điện tử. Như vậy là tốt đẹp quá rồi còn cần gì mà nói nữa.

Nhưng nếu các bạn vào mạng http://home.vnd.net thì sẽ thấy vấn đề ngay. Tôi thử bằng máy tính không có gài sẵn bộ chữ ABC thì ngoài một số chữ tiếng Việt có thể đọc được còn toàn là những ký hiệu vô nghĩa. Bấm chuột những chữ đọc được như "Tiếng Việt trên mạng", nơi chỉ dẫn download (lấy) bộ chữ tiếng Việt ABC, cũng lại là những ký hiệu vô nghĩa. Nếu không đọc được làm sao download. Cho nên khi tôi báo cho một số người quen biết là có thể đọc một số báo trong nước trên mạng. Họ thử, không đọc được và như vậy tôi lại phải qua một quá trình chỉ dẩn cặn kẽ, mất thì giờ trước khi họ đọc được. Và bản thân tôi cũng đã trải qua quá trình như vậy. Các ông bạn làm chuẩn chắc nghĩ "thằng này đần quá, mó vào máy tính làm gì." Rồi nếu bạn thử bấm lung tung, may ra cũng có thể bấm View, rồi Encoding, rồi User defined, rồi đọc thì lại mất chữ ư, v.v.

 Nói tóm lại, nói chuyện e-commerce với người Việt ở nước ngoài trong tình trạng trên qủa là điều vô ích. Và không biết Bộ Công nghệ Môi trường đặt ra chuyện chuẩn làm gì nếu bản thân cái mình bắt người ta dùng làm chuẩn lại không chuẩn, không theo đúng chuẩn mình đặt ra. Còn dùng chuẩn ABC đánh máy thì mới thấy nhiều điều bất ngờ và thú vị. Đánh chữ "i", mà không để ý là nó có thể bật dậy lúc nào không biết như ma cà rồng thành chữ "I" dù mình nhớ đã cố tình ấn nó xuống nhiều lần rồi. Chuẩn này còn tài ba hơn nữa là tạo ra một phương thức đánh máy rất mới. Khi đánh chữ hoa mà có dấu thì lập tức nó xẹp xuống thành chữ không hoa, trông rất ngoạn mục, chẳng hạn Ế thành ế. Nhưng điều này cũng hay vì rõ ràng là chỉ có công nghệ thông tin hiện đại mới làm được điều ngoạn mục này mà thôi. Hỏi mãi các thầy về chuẩn mới biết ra rằng phải bấm chuyển mẫu chữ không hoa thành mẫu chữ hoa mới giải quyết được vấn đề.

Chả gì mà ABC xa lạ với dân miền nam. Mới đây có người gửi bài cho tôi hỏi ý kiến, tôi phải yêu cầu họ làm sao chuyển ra ABC thì tôi mới đọc được. Họ nói chưa nghe thấy ABC bao giờ nhưng rồi cũng tìm ra vì họ cần tôi đọc cho ý kiến. Việc truyền thông, nối mạng tài liệu bằng chữ viết, nối mạng giữa các miền, từ địa phương về trung ương hoặc ngược lại không thể nào không có vấn đề và lại tốn kém với tình trạng chuẩn mà thị trường không chấp nhận như hiện nay. Không hiểu vấn đề cơ bản và dễ giải quyết này đến bao giờ mới được giải quyết.

15 June, 2000